Adile Gülşah Saranlı

TEDÜ Tanıtım Videosu Detaylı bilgi için https://www.tedu.edu.tr/ adresini ziyaret edebilir ya da üniversite öğrencisi adaylarımız için hazırladığımız https://aday.tedu.edu.tr/tr/aday sayfasına göz atabilirsiniz!

Üstün yetenekleri çocuklar da aynen diğer çocuklar gibi pek çok duygulara sahiptirler. Normal gelişim gösteren çocuklarla üstün yetenekli çocuklar arasında pek çok benzerlik olduğu gibi, farklılıklar da vardır. Duygulardan bahsetmek istememek de aslında bu farklardan birtanesidir. Bazı üstün yetenekli çocuklar duyguları hakkında konuşmaktan büyük keyif alabilirler. Duygular hakkında hikayeler yazmak, o gün yaşadıklarını anne babasına anlatmak bu ve bunun gibi pek çok duygu içeren pek çok deneyim bazı üstün yetenekli çocuklar için çok keyif verici olabilir, fakat bir başka gurup üstün-özel yetenekli çocuk vardır ki duygular hakkında konuşmak onlar için korkutucudur. Hayatını mantıklı açıklamalar üzerine kuran, çeşitli sistematik açıklamalar getiren, çeşitli teknik konularla çalışmak hoşuna giden üstün yetenekli çocuklar için duygular korkutucu olabilir. Tahmin edilemeyen sonuçlara varacağını düşünübilirler duyguları hakkında konuşmanın. Bu ve bunun gibi durumlarda, bu üstün yetenekli çocuk gurubuna girenler biraz daha asosyal, biraz daha gurubun dışında kalmış hissedebilirler kendilerini ve özellikle anne babaları da bu çocukları daha fazla sosyal ilişkilere yönlendirmek için neler yapabileceklerini bilemeyebilirler. Bu ve bunun gibi durumlarda bu guruba giren üstün yetenekli çocuklarımıza duyguları yaşamanın ne kadar keyifli olduğunu, duygularını yaşamanın sonucunda çok farklı sonuçlarla karşılaşabileceğini, fakat bunların hepsinin doğal ve hayatın bir parçası olduğunu anlatmak oldukça önemlidir. Bunları yaparken aileler kendi hayatlarından örnekler vererek üstün yetenekli çocuklarının duygularını paylaşmaları için cesaretlendirebilirler. TED Üniversitesi: http://www.tedu.edu.tr/ TEDÜ Sosyal İnovasyon Merkezi: http://istasyon.tedu.edu.tr/ Instagram - https://goo.gl/JTr8Ah Facebook - https://goo.gl/6ag7vO Twitter - https://goo.gl/tczP5P Linkedin - https://goo.gl/l9QOpi

Özel ve üstün yetenekli çocuklarında aynen normal gelişim gösteren çocuklar gibi çok çeşitli sosyal beklentileri vardır. Sosyal ilişkiden aynen normal gelişim gösterenler gibi hoşlanırlar, fakat bunların derecesi farklı farklı olabilir. Özel ve üstün yetenekli çocukların ilgilerinin, yeteneklerinin, becerilerinin, beklentilerinin diğer çocuklardan farklı olması sebebiyle sosyal ilişkilerde, özellikle arkadaşlık ilişkilerinde çeşitli sorunlar ortaya çıkıyor olabilir. Bu gibi sorunlara bakış açımızı doğru tutarsak, doğru algılarsak o çocuğun o anda ne yaşadığını, bunları çözmemiz çok daha kolay olacaktır. Bazen sosyalliği, popüler olmayı, arkadaşlarının olmasını biz yetişkinler şöyle tanımlayabiliyoruz: Eğer çok kalabalık bir arkadaş gurubu varsa çocuğumun onlarla sürekli konuşma halindeyse, telefonlaşıyorsa, mailleşiyorsa, okul dışındaki, ev dışındaki ortamlarda onlarla sık sık buluşuyorsa benim çocuğum sosyaldir, şeklinde algılayabiliyoruz. Fakat bu durum üstün yetenekli çocuklar için aynı şekilde gerçekleşmeyebilir. İlgi ve yeteneklerindeki farklılıklarından dolayı üstün yetenekli çocukların daha küçük ve daha derin ilişkiler kurduğu, zevklerini paylaştığı, çeşitli ortak konuları paylaştığı daha özel arkadaşlık gurupları olabilir ve bu son derece normaldir. Bunu aklımızda tutmamız gerekiyor. Bunun dışında yine çocuğumuzun çeşitli özel yetenekleri dolayısıyla kendi yaşıtlarıyla değil, fakat daha büyük yaşlardaki yetişkinlerle, abileriyle, ablalarıyla çok çeşitli sohbetleri, arkadaşlıkları olabilir. Bu ilk bakışta dışarıdan bakıldığında garip olarak algılanabilir veya pek hoşumuza gitmeyebilir, fakat onların orada paylaştıkları o özel anlar özel ve üstün yetenekli çocuğumuz için paha biçilmez olabilir. Bu durumda yine üstün yetenekli çocukların arkadaşlık ilişkilerine özgü farklı bir durumdur. Bunun dışında üstün ve özel yetenekli çocuklar aynı zamanda kendi arkadaşlarını kendileri seçmek isterler, çünkü buna karar verebilecek düzeyde olduklarını düşünürler, fakat anne babalar olarak bazen onları istemedikleri sosyal ortamda bırakmak durumunda kalırız. Gidip arkadaş olsana, gidip kendini tanıtsana, neden ilk konuşmayı sen başlatmıyorsun gibi çeşitli dürtüklemelerde bulunuruz, fakat özellikle bu guruptaki çocuklara has bir özellik olan kendi arkadaşını kendisi seçme, kendi sohbet edeceği o özel ve değerli vaktini ayırabileceği zamanı kendisinin belirlemesi gibi bazı özellikleri vardır. Bu gibi durumlara dikkat ettiğimizde üstün ve özel yetenekli çocuğumuzun arkadaşlık ilişkilerine çok daha farklı bir açıdan bakabileceğimizi düşünüyorum. TED Üniversitesi: http://www.tedu.edu.tr/ TEDÜ Sosyal İnovasyon Merkezi: http://istasyon.tedu.edu.tr/ Instagram - https://goo.gl/JTr8Ah Facebook - https://goo.gl/6ag7vO Twitter - https://goo.gl/tczP5P Linkedin - https://goo.gl/l9QOpi

Özel ve üstün yetenekli bir çocuğunuz varsa onun ruh sağlığını korumak için yapabileceğiniz pek çok şey vardır fakat, aslında bunların en önünde ona çok sağlıklı bir aile ortamı sağlamak, onunla olan iletişiminizi çok sağlıklı bir temele oturtmak gelmektedir. Bunda ne kastediyoruz? Üstün yetenekli bir çocuğun ev ortamında sıcak, güvenilir insanların olduğunu bilmesi, bir sorun yaşadığında sırtını dayayabileceği bir anne, bir baba, bir abiyi veya bir akraba gibi değerli kişilerin olduğunu bilmesi, güvende olduğunu hissetmesi onun için çok çok önemlidir. Her çocuk için sağlıklı bir iletişim ortamı, sağlıklı bir aile ortamı önemlidir dediğinizi duyar gibiyim fakat üstün yetenekli çocukların daha farklı bir durumları vardır. Diğer yaşıt, guruplarından farklı olarak yetenekleri ilgili zeka düzeyleri gibi sebeplerden dolayı zaman zaman toplumda sıkıntılar, gerginlikler yaşayabilirler. Çeşitli baskılar altında kalabilirler, sınıf ortamında arkadaşlarıyla ya da öğretmenleriyle yaşadıkları ilişkilerde çeşitli zorluklar ve sıkıntılar yaşayabilirler. Böyle durumlarda öğrenebilecekleri sıkıntılarını anlatabilecekleri sıcak bir aile ortamının olduğunu bilmek, gerçek yaşamda onları çok çok destekleyecektir ve ruh sağlıklarını koruyacak en önemli koşullardan bir tanesi olacaktır. TED Üniversitesi: http://www.tedu.edu.tr/ TEDÜ Sosyal İnovasyon Merkezi: http://istasyon.tedu.edu.tr/ Instagram - https://goo.gl/JTr8Ah Facebook - https://goo.gl/6ag7vO Twitter - https://goo.gl/tczP5P Linkedin - https://goo.gl/l9QOpi

Bazen özel ve üstün yetenek gerçekten de çok erken yaşlarda tanılınabilir. Özellikle matematik, dil ya da yaratıcılık gibi somut olarak görülebilecek, ölçülebilecek alanlarda bir özel ve üstün yeteneği varsa çocuğunuzun, bunu gerçekleştirmek daha kolay olabilmekte. Özellikle aileler oldukça gözlemci ve çocuklarının davranışlarını kayıt altına almaya meyilli ya da istekli ise bu daha da erken şekilde gerçekleşebilir. Yine de diğer durumlarda çocuğunuzun özel yeteneği eğer matematik, dil, yaratıcılık gibi gözlemlenebilir bir alanda değilse bunu tespit edebilmek biraz daha geç olabilir. Fakat aileler şunun mutlaka farkına varacaklardır: Çocuklarını diğer çocuklarla bir oyun alanına götürdüklerinde, bir oyun gurubuna sokmak istediklerinde çocuklarının gelişimsel bazı özelliklerinin farklı olduklarını fark edeceklerdir ya da yine bu alanlarda diğer ailelerle karşılaştıklarında çocuğunuz gerçekten söylediğiniz yaşta mı, emin misiniz yada bunları çocuğunuza siz mi öğretiyorsunuz şeklinde sorularla karşılaşabilirler. Bunlar bile ailelerin çocuklarındaki özel ve üstün yetenekler hakkında akıllarında bazı sorular oluşmasına sebep olabilmektedir. Yapılan araştırmalar bazen öğretmenlerin daha iyi tanıladığını, bazen ise ailelerin daha iyi tanıladığını göstermektedir. Bu yapılan araştırmalarda ki seçilen örneklemler, seçilen kültürler ya da araştırmanın yapıldığı dönem tüm bu sonuçlara etki edebilmektedir. Şöyle bir orandan bahsetmek gerekirse, genellikle özel ve üstün yetenekli çocukların yaşıtlarından %30 daha ileri derecede bir gelişim gösterdiği ortaya konulmuştur. Bu zaman zaman yaşıtlarından 2 yaş daha fazla, daha üstün ve daha yüksek beceriye sahiptir şeklinde de tanımlanabilmektedir. Fakat, burada şunu unutmamak lazım: Gelişim her zaman için devam eden bir süreç ve bireyden bireye değişebildiği gibi çocuktan çocuğa da gelişim yaşından, gelişim yaşına da değişebiliyor. Her 3 yaşındaki çocuk 3 yaşın yapması gereken bütün davranışları tam da o yaşta yapamayabilir, bazen geriden gelebilir, bazen daha ileride olabilir. Bunların hepsini akılda tutarak yine de ailelerin üstün ve özel yetenekli çocuklarını tanılamada çok iyi gözlemciler olduklarını söylememiz de gereklidir. Bu yüzden ailelerin kendi yargılarına kendi gözlemlerine güvenmelerini kesinlikle tavsiye ediyorum. Aileler bir de çocukları hakkında çok fazla gururlandıklarını düşünerek ya da daha önce bir evlat sahibi olmadılarsa bu bizim ilk evladımız çok mu abartıyoruz dedikleri için de çocuklarının bazı davranışlarını, bazı becerilerini olduğundan daha az şekilde anlatmaya çalışıyo olabilirler. Bu da başka bir risk aslında, üstün ve özel yetenekli çocukları tanılamayı geciktiren. Diyorum ki aileler kendilerine güvensinler, onlar çocuklarının en iyi gözlemcileri, en iyi destekleyicisidirler. TED Üniversitesi: http://www.tedu.edu.tr/ TEDÜ Sosyal İnovasyon Merkezi: http://istasyon.tedu.edu.tr/ Instagram - https://goo.gl/JTr8Ah Facebook - https://goo.gl/6ag7vO Twitter - https://goo.gl/tczP5P Linkedin - https://goo.gl/l9QOpi

Özel yetenekli çocuklarınız, zaman zaman siz anne babalarla çok çetin güç savaşlarına girebilirler. Sizin söylediğiniz bir kelimeye takılıp “onu neden o şekilde söyledin? öyle söylenmiyor ki o” diye size eleştirebilirler. Onların çok fazla ilgi duyduğu, belli uzmanlık alanlarında mesela robotlarla ilgili ya da dinozorlarla ilgili bir soruyu bilemediğinizde size çok yoğun biçimde eleştirebilirler. Bütün bunların aslında özel yetenekli çocuklarımızın zekâlarını, yeteneklerini gösterme çabaları olduğunu bilmemiz bizi biraz rahatlatacaktır. Bunun dışında, anne baba olarak her zaman çocuğunuzun sorduğu her şeyi bilmeniz gerekmediği de bir başka çıkış noktası olabilir sizin için. Bilmediğiniz bir konu olduğu zaman “gel birlikte araştıralım, bilgisayardan bakalım, internetten bakalım, ansiklopediden bakalım ya da istersen şuan bu soruyu minik bir not defterine yazalım daha sonrasında daha derin araştırmalar yapmak için aklımızda tutalım” gibi küçük çıkış noktaları size ve özel yetenekli çocuğunuzu rahatlatacaktır. TED Üniversitesi: http://www.tedu.edu.tr/ TEDÜ Sosyal İnovasyon Merkezi: http://istasyon.tedu.edu.tr/ Instagram - https://goo.gl/JTr8Ah Facebook - https://goo.gl/6ag7vO Twitter - https://goo.gl/tczP5P Linkedin - https://goo.gl/l9QOpi

Bazen anne babalar üstün ve özel yetenekli çocuklarına sınır koymanın gereksiz olduğu düşüncesine kapılabilirler. Bu ilk başta anne babalar tarafından mantıklı olarak görülebiliyor. Çocuklarının sınırlar karşısında yaratıcılıklarının azalabileceğini, zekâlarının körelebileceğini soru sorma isteklerinin o heyecanlarının o heveslerinin azalabileceğini düşünüyorlar. Bundan korktukları içinde çocuklarına, üstün ve özel yetenekli çocuklarına sınır koymaktan kaçınabiliyorlar. Bir başka anne baba grubuysa çocuklarına sınır koydukları zaman çocuklarının kendi haklarını koruyamayacaklarını kendi haklarını alamayacaklarını düşünüyorlar. Üstün ve özel yetenekli gruptaki çocukların hayatları ile ilgili kararları kendi başlarına çok güzel bir şekilde alabileceklerini düşünüyorlar. Buraya kadar bütün bu endişeleri anlayabiliyorum fakat üstün ve özel yetenekli olsa bile bu çocukların halen çocuk olduğunu unutmamız gerekiyor. Hayatında belli gelişim alanlarındaki üstünlükler özel durumlar üst düzeydeki zekâ belli durumlardaki beceriler… Evet bunlar daha fazla yaşıtlarına göre fakat onlar halen çocuk. Halen korunmaya kollanmaya ve sınırların onlara gösterilmesine ihtiyaç duyuyorlar. Sınırları çizilmediği zaman güvenebilecekleri bir kişi olduğunu, güvenebilecekleri kurallar olduğunu bilmedikleri zaman onlarda nasıl davranacaklarını bilemiyor olabilirler. Bunların hepsini aklımızda tutarak üstün ve özel yetenekli olsa da olmasa da normal gelişim gösterse de göstermese de çocuklarımıza sınır koymamız gerektiğini aklımızdan çıkarmamız gerekiyor. Evet, üstün ve özel yetenekli oldukları için zaman zaman kendi hayatlarındaki bazı kuralları kendileri de koyabilirler, bu konuda da bir miktar esnekliğimizin olması gerekli. Fakat bu her zaman doğruyu bilebilecekleri, iyi ve kötüyü birbirinden ayıt edebilecekleri anlamına gelmiyor. Bilgiye sahipler fakat henüz bilgeliğe ve hayat olgunluğuna sahip değiller. Kendi kararlarını almak konusun da mümkün olduğunca destek olup, kendilerine güvenmelerini, kendilerini yönetmelerini sağlayacak çeşitli beceriler kazandırmak çeşitli ortamlar sunmak onların hayatta çok güvenli çok becerikli yetişkinler olmalarını sağlayacaktır diye düşünüyorum. TED Üniversitesi: http://www.tedu.edu.tr/ TEDÜ Sosyal İnovasyon Merkezi: http://istasyon.tedu.edu.tr/ Instagram - https://goo.gl/JTr8Ah Facebook - https://goo.gl/6ag7vO Twitter - https://goo.gl/tczP5P Linkedin - https://goo.gl/l9QOpi

Mükemmeliyetçilik yüksek düzeyde standartlara sahip olmayan hiçbir işten memnun olmamak olarak tanımlanabilmektedir. Özel yetenekli çocuklar yüksek performans gösterme becerisine sahip olduklarından genellikle bu mükemmeliyetçilik davranışlarıyla sık sık karşılaşabilirler. Yaptıkları her işin en üst seviyede olmasını, hiçbir hata barındırmamasını ve yaptıkları her işi en güzel şekilde sunabilmeyi çok isterler. Öğretmenlerine, ailelerine, arkadaşlarına her şeyde en iyi olduklarını gösterme çabasına girebilirler. Bu tarz davranışlar özel yetenekli bir çocuğun hayatının merkezinde yer aldığındaysa onun hayatını gerçekten zorlaştıran bir durum ortaya koyabilir. Tahmin edebileceğiniz gibi mükemmeliyetçiliğin bir olumlu bir de olumsuz taraf vardır. Eğer özel yetenekli çocuklarımız olumsuz mükemmeliyetçiliğe çok fazla takılırlarsa bu onların hayatlarında gerçekten çok zor başa çıkılabilecek çeşitli farklı durumlara dönüşebilir. Mesela yeni okuma yazma öğrenen bir özel yetenekli çocuğumuz bir eğik çizgiyi doğru çizemediğini düşündüğü için sayfalar boyunca eğik çizgileri çizip, bu sayfaları yırtıp, yeniden başlayabilir. Bu hem aileler için hem o çocuk için gerçekten çok yorucu, çok zor bir süreçtir. Peki özel yetenekli çocuğumuzun hayatında olumlu mükemmeliyetçiliğe doğru yol almak için, olumsuz mükemmeliyetçiliği azaltmak için neler yapabiliriz? Öncelikle tahmin edebileceğiniz gibi en yakın çevresinden başlamamız gerekir. Belki de bu çocuğumuzun etrafında çok aşırı yüksek beklentileri olan ailesi veya öğretmenleri yer almaktadır. Çocuk becerili oldukça, üstün yeteneğini, özel yeteneğini geliştirebileceği çeşitli ortamlarda potansiyelini gösterdikçe doğal olarak çevresindeki herkes ondan her şeyi en iyi şekilde yapmasını bekliyor olabilir. Anne babalar, öğretmenler bunun farkında bile olmayabilirler. En öncelikli olarak eğer bu tarz yüksek beklentiler varsa onları azaltmayı öğrenmemiz gerekmektedir. Onun dışında özel yetenekli çocuğumuz hayatta hatalar yapmanın, öğrenmenin bir parçası olduğunu öğretmemiz gerekir. Hem de çok küçük yaştan itibaren. Hata yapa yapa en iyiye ulaşmanın sonuçtan daha önemli olduğu, sürecin her zaman insanın olgunlaşmasında için çok daha fazla katkılar getirebileceğini öğretmemiz onun mükemmeliyetçiliğini olumsuzdan olumluya çevirmek için en önemli adım olacaktır. TED Üniversitesi: http://www.tedu.edu.tr/ TEDÜ Sosyal İnovasyon Merkezi: http://istasyon.tedu.edu.tr/ Instagram - https://goo.gl/JTr8Ah Facebook - https://goo.gl/6ag7vO Twitter - https://goo.gl/tczP5P Linkedin - https://goo.gl/l9QOpi